O EZİK BENİM

Bloga desteklediğim takımla ilgili çok yazı yazmadığımdan haftada 2 yazı yazınca "abi bu ara Galatasaray'ı çok yazmaya başladın" diye yorum geliyor o yüzden üstüste 2 gün sarı kırmızı görünce lacivert ekran vermeyin baştan söyleyeyim. Zaten aşağıdaki yazı bir kulüple değil, bir kavramla, bir gelenekle ilgili. Önemli bir konu bu, aslında dün yazacaktım ama bizim kaptanın maceraları patladı o yüzden bugüne kaldı. Şu meşhur, Galatasaray-Bursaspor maçı ve "yatış" meselesi...Ya da daha usturuplu bir tabirle tüm Galatasaraylıların önümüzdeki hafta Bursasporlu olacağı konusu...Önce biraz teoriyi konuşalım.

21. yüzyıl, futbol sahalarından ve futbolu takip eden beyinlerden romantizm ve idealizmin giderek kaybolmasını ve realizmle materyalizmin etkisinin artmasını da beraberinde getirdi. Futbol ekonomisi, maddi kaygıların hedeflerin belirlenmesinde ve kulüp politikalarının uygulanmasında birinci plana alınması, o sokağa kadar inen (zaman zaman da içi boşaltılmış) "endüstriyelleşme" denen akımın giderek etkisinin artması yeşil sahada amatör duyguların giderek kaybolmasını ve yerini "profesyonellik" ana başlığı altında tanımlanan bir çok "formel", "soğuk" ilişkiyi de beraberinde getirdi. Tribünlerden, saha içi futbolcu ilişkilerine, kamuoyu-kulüp ilişkilerinden sponsorluk anlaşmalarına kadar. Bu gidişin getiri ve götürülerini tartışmak değil işimiz. Sadece durumu ortaya koymak. Bu gidişte halen o amatör duyguları koruyabilen, informel, idealist, romantik duyguların kaldığı ender olgular vardır. Bunlardan birisi de "derbi" ve "ezeli rekabet"tir...

Şimdi geçtiğimiz haftaya gidelim. Twente Hollanda Ligi şampiyonluğunda son haftaya girilirken kendi evinde Feyenoord'u konuk ediyordu. Tarihindeki ilk Eredivisie şampiyonluğuna ulaşmak için kalan 2 engelden birinde rakibi Rotterdam takımıydı. Peşindeki Ajax 1 puan gerisindeydi ve Amsterdam takımının şampiyonluğu için Feyenoord'un, yani uğruna insanların sokaklarda birbirine bıçak sapladığı rekabetin diğer tarafının Twente'den puan alması için dua ediyordu. Hafta içi hiçbir Feyenoord'lu bu maçı kazanmak istemedi Hollanda'da. Çünkü biliyorlardı ki Twente'den puan alırlarsa ezeli rakipleri, nefret ettikleri, Ajax zirveye kurulacak ve şampiyon olacaktı. Kendilerinin taktığı çelme ile. Hepsi Twente'ye mağlup olmak istedi. Oldular da. Onlar istediği için mi? Hayır elbet. Ertesi gün iş yerlerinde Ajax'lı olmayan herkes Ajaxlılarla dalga geçiyordu, mağlup olmuş Feyenoordlular da dahil. Tabii onların bir başka dayanağı daha vardı. 1 hafta sonra Hollanda Kupası finalinde Ajax ile oynayacaklardı.

Şimdi bu hikayede Twente-Bursa, Ajax-Fenerbahçe, Feyenoord-Galatasaray değişikliklerini yapıp okuyun, kupa finalinde karşılaşmak dışında. Liderin tarihindeki şampiyonluktan tutun da fikstüre kadar her şey aynı adeta. Ama lafımız bu kadr mı? Değil.

Ezeli rekabetin genel-geçer, kitaplarda açıklanmış bir tanımı var mıdır bilemem ama bana göre 2 getirisi vardır. 1-Ezeli rakibinden daha başarılı olmak, 2-Eğer ondan başarılı olamazsan, en az onun da kısa vadede kendiniz kadar başarısız olmasını istemek. Bu yurt içi veya yurt dışı müsabakalara göre değişen bir durum değildir. Hiçbir Everton taraftarı, Liverpool 2005'teki efsane final sonunda Şampiyonlar Ligi kupasını kaldırdığında "İngiliz futbolu gelişti" diye sevinmez. Bütün Real Madridlilerin, Inter'e duacı olduğu gibi. Bazıları bunun sebebinin o ülkelerde futbolun zaten geliştiğinin, Avrupa'da prestij artırmaya ihtiyaç duymadıkları olduğunu söyler. Peki o zaman hala prestije ihtiyaç duyan, Hollanda (Feyenoord-Ajax), Portekiz (Benfica-Sporting Lizbon), İskoçya (Rangers-Celtic), Hırvatistan (Hajduk Split-Dinamo Zagreb), Yunanistan (Panathinaikos-AEK) rekabetlerini nasıl açıklayacağız. Bu temelsiz bir görüştür (yurt dışında yaşayan, "gurbetçi" dediğimiz taraftarların durumu çok farklıdır, bu insan topluluğu yaşadığı ülkede "davetsiz misafir" ve mensubu oldukları ülkede kendileriyle hiç bağlantısı olmayan olayların bile bir parçası olarak görüldüklerinden Avrupalıyı dize getiren her Türkü kendilerinden bir parça olarak görürler, Fenerbahçe'nin Twente'yi Hollanda'da yenmesinin anlamı, Türkiye'de büyümüş bir Galatasaraylıdan farklıdır, onun için o galibiyet Fenerbahçe galibiyeti değil, bir Türkün Hollandalıyı evinde diz çöktürmesidir, ertesi gün işe gider ve tüm Hollandalı arkadaşlarıyla dalga geçer, Twente İstanbul'da Fenerbahçeyi yendiğinde ertesi gün "sizi yendik" diye dalga geçen Hollandalılar gibi). Ezeli rekabet demek içinde barındırdığı o romantizm sebebiyle bu tür somut gerçeklerin önüne perde çekecek kadar idealist bir olgudur. Yani bir Galatasaray taraftarı Mehmet Demirkol'un belirttiği gibi "Bursaspor şampiyon olursa şampiyonluk pastasından artık onlar da pay alır ve kulübümün geliri düşer" şeklinde düşünmez. Onun düşündüğü bir tek şey vardır, başarılı olmak (olmadığı zamanda da), ezeli rakibine bakmak. Bu yüzden de hiçbir Galatasaraylı kendisi şampiyonluğa ulaşamazsa, önüne Bursaspor ve Fenerbahçe gibi iki seçenek konulduğunda seçim şansını kullanmamazlık yapamaz, kendimizi kandırmayalım, "Bursaspor" der kayıtsız şartsız. Zaten aksi halde benim için bir problem var demektir. Aynı durum kırmızı ve lacivertin yer değiştiği durumda da geçerlidir.

Çok sevdiğim Fenerbahçeli bir abimizle Arjantinli kaleci Roa ve 2000 yılında kıyametin kopacağı inancıyla futbolu bırakmasını konuşurken ona kıyamet kopmayınca futbola geri döndüğünü söylemiştim. O da cevap olarak"2000 yılında kıyamet nasıl kopmadı Fıratcım Galatasaray UEFA'yı aldı bundan daha büyük kıyamet olur mu?" demişti. Bu onu başlıkta kullandığım, çok sevdiğimiz ifadeyle "ezik" mi yapmıştı? Hayır. Yukarıdaki düşünceler sebebiyle beni yapmadığı gibi. İkimizin de ortak noktası aynıydı. Ezeli rakibimizin başarısına sinirleniyor, gıcık oluyor, başarılı olduğuna dövünüyorduk. Ve evet itiraf edelim kıskanıyorduk. Bu bizi kıskanç yapar mıydı? Evet, ama ezik? "Ezik", kelime anlamı gereği gerçekte varolsun ya da olmasın kendisiyle ilgili bazı yetersizliklerin yarattığı psikolojik durum nedeniyle bunun aksini iddia etme çabasında olan ama bunu yaparken yetersizliğini daha da dışarı vuran insandır bana göre. Kendiyle barışık olmanın öbür ucunda bulunur. Türk futbolundaki bu 2 büyük kulübün taraftarları bu duyguyu yaşamayacak kadar başarı yaşadılar. Her ikisi de...Kendilerini alçak hissetmekten çok zirvede hissedecekleri bir dolu şey var camialarında. Dolayısıyla ezeli rakibin düşününden zevk almayı (ama bunu hep söylediğim gibi hiçbir zeka kırıntısı içermeyen, beşinci sınıf şakalarla ve laflarla değil, ezeli rekabet denen şeyin ruhuna uygun şekilde yaparak), bu "eziklik" kavramına vardıranları anlayamadım, anlayamayacağım da.

Bu yazdıklarımdan elbette, haftasonundaki maçı kaybetmek istediğim yönünde bir anlam çıkaranlar olacaktır. O görüşte değilim elbet, değiliz ya da. Hiçbir Galatasaray taraftarı, maç içinde meydana gelen bir penaltıyı kullanma görevi ona verilse topu bilerek taça atacak psikolojide değil elbet. Galatasaray taraftarı aynen Fenerbahçe taraftarı gibi her maçını kazanmak ister. Ama sonuçta genel olarak istediği şey de yukarıda yazdığımız satırları içerir. Bu bir dilemmadır. Ama kulübün güvenililirliğini tartışacak bir noktaya gelmemelidir. Bir camianın yarışma kültürüne saygısı ile, ezeli rekabet kavramına bakışı farklı şeylerdir.

Son 5 yıldır futbolun ruhunun kaybolduğundan ve meşhur "endüstriyelleşmeden" bahsedip duruyoruz. Endüstri Mühendisi gibi (endüstri mühendisleri affetsin) davranmayı bırakalım o halde...Şu ezeli rekabet denen şey başımızdan eksik olmasın