GÜÇ TOPTA ARTIK

İngiltere'de 2 hafta önce Manchester United-Arsenal Şampiyonlar Ligi yarı finalinde Ronaldo'nun attığı frikik golünden beri bir tartışma süregelip duruyor. Şu an Stuttgart kalesini koruyan Jens Lehmann maçın devre arasında günümüz futbol toplarının sert bir şut atıldıktan sonra havada giderken hızını artırabildiğini belirtince İngilztere'deki bir çok üniversite bu konu hakkında görüş bildirmeye başladı. Tabi konunun ayrıntısına geçmeden önce bizden de bir örnek verelim. Yıllar önce İstanbul'da oynanan Galatasaray-Athletic Bilbao maçının 90.dakikasında Gheorghe Hagi'nin attığı golde, topun kaleci Etxeberria'yla buluşmadan tam önce yön değiştirerek sola doğru yöneldiği yıllardır söylenir durur. Zaman zaman da aşırtma gollerinde topun kalecinin üstünden aştıktan sonra birden inişe geçtiği söylenir, Hagi'nin ve Prekazi'nin Monaco'ya attığı gollerde de yine topun bir çizgi üzerinde gittiği farkedilmiştir. Dolayısıyla futbol topunun, topa vurulduktan sonra havada giderken hızlanması ya da anormal ivme kazanması mümkün müdür? Yani Jens Lehmann tespitinde haklı mı?
















Şimdi ilk önce şunu bir kenara koyalım. Futbol topunun, topa vurulduktan sonra ilk vurulduğu andaki hızından daha yüksek bir hıza ulaşması iki şekilde mümkün. Birincisi topa kavis (falso) verilmesi, ikincisi de topun yer çarpması. David Beckham'ın 2002 Dünya Kupası elemelerindeki son Yunanistan maçında attığı gol ve Roberto Carlos'un Konfederasyon Kupası'nda Fransa'ya attığı (meşhur taça gider dediğimiz) gol bunun bir örneği. Top kavis aldığında, açığa çıkan güç kinetik enerjiyi oluşturarak topun ön tarafına iletiyor. Yani enerjiyi kavisten alıp dikey bir enerji haline getiriyor. İkincisine örnek olarak da tenis topları verilebilir. Wimbledon'daki çim kortlarda servis atıldıktan sonra yerde seken toplar topun hızını daha da artırabiliyor. Ayrıca bunu evde kendinizde deneyebilirsiniz. Bir futbol topunun kendi etrafında geriye doğru falso vererek havaya atarsanız, top yere düştüğünde hızlanarak düştüğü yerden daha geriye fırlayacaktır. Dolayısıyla futbol topunun bu iki yol dışında, yani Ronaldo'nun golündeki vuruştan sonra hızlanması çok çok düşük bir ihtimal hatta imkansıza yakın. Zira Portekiz'li toplara vururken kavis vermiyor ve toplar yerde sekmeden ağlarla buluşuyor. O halde Jens Lehmann'ı bu demeci vermeye iten ne olabilir?





















Manchester Üniversitesi'nden Fizik departmanının profesörü Robin Marshall, Lehmann'ın demecine yol açan şeyin, zaman zaman kafa gollerinden sonra duyduğumuz "havada asılı kaldı" yorumundaki illüzyonla aynı şey olduğunu açıklıyor. Marshall'a göre ceza sahasına yapılan ortalarda defans oyuncuları panik halinde çok hızlı yükselip, zamanlamayı iyi ayarlayamadıkları için, bunu çok iyi yapıp, mükemmele yakın yükselen forvetler yerçekimine karşı koymuş gibi geliyor, ama aslında onların hareketi olması gereken, normal karşılanabilecek bir hareket iken etrafındaki başarısız defans oyuncuları sebebiyle daha üstün görülüyor. Lehmann'ın açıklamasında da bu var. Lehmann 40 yaşında bir kaleci. Yıllardır kendisine çekilen şutlarda topun yavaşlama anını artık ezberlemiş bir adam. Ancak yeni imal edilen toplar, çeşitli özellikleriyle bu yavaşlama evresini biraz daha geciktirdiğinden, Alman kaleci topun yavaşlamasını beklediği anda bunun olmadığını görünce, topun hızlandığı yanılgısına düşüyor. Yani top hızlanmıyor, yavaşlaması gecikiyor.


















Lehmann'ın açıklamasının o kadar da yersiz olmadığını ve % 1 ihtimalle de olsa gerçekleşebileceğini belirtenler de yok değil. Dr. Martyn Gadsdon'ın dikkat çekici bir açıklaması var. Futbol topları günümüzde giderek hafifleşen ve dışardan gelecek etkilere karşı hassaslaşan bir yapıya büründürüldü. Her nizami ölçülerdeki, tam küre şeklindeki topun olduğu gibi futbol topunun da bir ağırlık merkezi var. Bu ağırlık merkezi, top statik halde iken tam ortasında yer alıyor ve topun çeperlerine eşit uzaklıkta oluyor. Bir futbolcu topa tam cephesinden, yeteri kadar yüzeyine temas edecek kadar ve hızla vurduğunda ağırlık merkezi o şokla topun önüne savruluyor. Bunu hareket eden bir otobüsün aniden durması sonucu yolcuların öne doğru savrulmasına benzetebiliriz. Ancak sonra nasıl otobüste tutunacak yer bulup durumumuzu eski haline getirmeye çalışırız, topun ağırlık merkezi de o ilk şoktan sonra merkeze dönmeye çalışıyor. Tabi bunu yaparken topun önüne savrulduğu için arkaya doğru giderek yapıyor, bir başka deyişle arkaya doğru kayarken topun kaleye doğru olan yüzünü de ileri itmiş oluyor, bu da çok ufak da olsa topun hızlanmasına yol açabiliyor. Ancak bu mümkün de olsa kalecilerin bunu farketmesi mümkün değil. Yani böyle bir hadise gerçekleşse dahi Lehmann ya da başka bir kalecinin çıplak gözle seçebilmesi imkansız. Zaten bu durum, topa mükemmel biçimde ve vurduğunuz yüzeyin sağ ve soluna eşit uzaklıkta ve yerden kaldıracak kadar fazla yer tutacak alanına temas etmenizle mümkün. Dikkat ederseniz Ronaldo da bunu yapabilmek için topa vurmadan önce etrafını bir hayli düzeltiyor, hep aynı şekilde geriliyor ve topun hep aynı yerine vuruyor. Günümüz toplarında da bunu yapabilmek eskiye göre biraz daha kolay. Kalecilerin de eski toplarla yenilerini karşılaştırması sonucu böyle iddialar olabiliyor ancak "top sanki yön değiştirdi, top sanki hızlandı, havada asılı kaldı" gibi söylemler maalesef birer göz yanılgısından ibaret.