TÜRKİYE KUPASI, TSYD'YE DÖNÜŞÜRKEN

Türkiye Kupası 2005-06 sezonundan beri grup formatı ile oynanıyor biliyorsunuz. Bu statü ile ilgili eleştirilerimizi daha önce defalarca dile getirdik. Kupanın, kulüpler tarafından daha çekici hale gelmesi isteniyorsa, bunun yolu grup mücadelesine dönüştürmek değil, bu açık. Acilen eleme sistemine geri dönülmesi ve bu statü üzerinde çalışılması lazım. Örneğin, grup statüsünün olduğu yetmiyormuş gibi bir de bir önceki sezon ligde ilk 4 içerisine girmiş takımlar da eleme turlarından muaf oluyorlar. Benzer uygulamalar, takım sayısı farklı olmakla birlikte diğer liglerde de var ama kupanın mümkün olduğunca farklı kesimlere hitap etmesini istiyorsak bu sıralama kıstası ile seri başı sistemini kaldırmak ve elemelere en azından 2. kademeden katılmalarını sağlamak lazım. İngilizlerin FA Cup formatı gayet uygun bir statü. Türkiye'de bu sistem 2005-06 yılına kadar uygulanıyordu ama ufak değişiklikler vardı. Yukarıda belirttiğim önceki sezondaki sıralamanın etkisi, takımların kupaya iştirakini geciktiriyordu ve ileri turlara atıyordu. 2005-06 yılından sonra grup statüsüne geçildiği gibi, çeyrek final ve yarı final maçları da iki ayaklı yapılmaya başlandı. İngilizler bunu Lig Kupası yarı final maçları için yapıyorlar ama tabii öncesinde grup denen bir statü yok. Zaten "kupa" denen şeyin ligden farklı bir organizasyon olmasının sebebi de "lig usulü" turnuvadan farklı olması sebebiyledir. Bunları zaman zaman dile getiriyoruz, bir de işin itatistiki tarafına bakalım.

Türkiye Kupası'nda grup formatına geçilen 2005-06 sezonundan itibaren, bu kupayı en çok kazanan 4 kulübün (Galatasaray, Beşiktaş, Trabzonspor, Fenerbahçe) gruplara kalamadığı hiçbir sezon olmadı. Çeyrek finallere geldiğimizde ise bu sezona kadar Beşiktaş, Fenerbahçe ve Galatasaray fire vermediler. Sadece bu sezon Beşiktaş grup müsabakaları sonucunda çeyrek finali göremedi. Bu, toplam 5 sezonda, 3 takımın toplam 15 çeyrek final denemesinin sadece 1 tanesi başarısız olmuş demek. % 94 gibi bir rakama denk geliyor. İşin içine Trabzonspor'u da katarsak 20 denemenin 16'sı başarılı olmuş demektir (Trabzonspor sadece 2006-07 sezonu ve bu sezon gruptan çıkabildi). Bu da % 80'lik bir oran demek.

Gelelim öncesine. Grup müsabakalarından öncesi çok uzun bir zaman dilimini içerdiğinden ben, eşit süre zarfını baz almak amacıyla 2000 sonrasına yani 2000-05 arasındaki 5 sezona bakacağım. Çarpıcı bir veri var. Yukarıda belirttiğimiz gibi, son 5 sezonda, İstanbul'un 3 büyük takımının, çeyrek finalde fire verdiği tek bir sezon var. O da 2009-10 sezonu. 2000-05 arasında ise tam tersi bir durum söz konusu. Bu 3 takımın fire vermeden geldiği tek bir sezon var. 2000-01 sezonu. Onun dışındaki 4 sezonda da 1 bazen 2 İstanbul devi kupanın dışında kalmış son sekize gelmeden. Toplam 15 denemede 8 başarı. Yani % 53 (bu oran son 5 yılda % 94'tü). İşin içine diğer büyük Trabzonspor'u kattığımızda da bir şey değişmiyor. 2000-01 sezonu yine 4 takımın birden çeyrek finale gelebildiği tek sezon. Orada da oran % 70 (bu oran son 5 yılda % 80'di) Hatta bunu 1998-99 ve 1999-2000 sezonuna kadar geri çekebiliriz. 1999-2000 sezonu Fenerbahçe'nin Pendikspor'a, Beşiktaş'ın da Çanakkale Dardanelspor'a mağlup olduğu sezonlar. 2001-02 sezonunda da Galatasarayi Erzurum'a Erzurum'da 1-0 mağlup olarak 4. turu dahi görememiş. Tabii bunun bir başka yönü de var. Bu 4 büyük takım kupaya son 32 takım kaldığında katılıyorlardı. Şimdi ise, genelde ligi ilk 4 içinde bitirdiklerinden 20 takım kalmışken katılıyorlar. Bütün bunlar bir araya katıldığında kupa formatının, doğasına aykırı olduğu kadar, büyük takımların da ekmeğine yağ sürdüğünün bir kanıtı bu. Örneğin son 5 sezonda 2. lig ve aşağısında yer alan bir takımın, 3 büyüklerden birisini mağlup ettiği tek maç, 14 Şubat 2006'da İnegölspor'un Beşiktaş'ı 1-0 mağlup ettiği karşılaşma.

Türkiye futbol federasyonunun kupa ile ilgili ülkede bu kadar kazan kaldıran adam varken, reklam gelirlerinden yararlanmak uğruna maç sayısını artırmak için uyguladığı bu formattan acilen vazgeçmesi gerekiyor. Zira kupa, büyüklerin ikinci maçtan sonra yedeklerle çıktığı ve her halükarda son 8'i gördükleri sıkıcı bir turnuvaya dönüşmüş durumda.