MÜZİKTEN FİLME - 1: ALİ BUMAYE

Micheal Mann’ın yönettiği, Will Smith’in başrolü oynadığı, Muhammed Ali’nin hayatının bir kısmını anlatan Ali adlı filme şanssızlıktır ki ilk kez televizyonda rastladım. Berbat seslendirmeye*, Will Smith gibi müthiş önyargılı olduğum bir başrol oyuncusuna rağmen geçtiği dönem (1964-1974) itibariyle ilgimi çektiğinden izlemeye koyuldum.

Ali’nin ilk ağırsiklet boks şampiyonluğundan başlayıp çalkantılı yaşantısının en çarpıcı noktalarına değinen film, hem biyografik hem de bir dönem filmi olması itibariyle ilgi çekiciydi. Karakterin psikolojisine, sosyal çevresine, içinde bulunduğu zamansal gerçekliğin toplumsal etkilerine ve olaylarına, o dönemin önemli kişilerine, politik oyunlarına kadar bir dolu detaya girmesi itibariyle Muhammed Ali’nin yaşamında yaptığı en önemli seçimlerin ve O’nun Muhammed Ali olmasındaki kilometre taşlarının güzel bir tercümesi olan filmde asıl konumuza gelecek olursak: Ali, müslüman olmuş; bir dolu şampiyonluk kazanmış; evli ve çocuklu mertebesine erişmiş, Vietnam Savaşı’na katılmamak adına başkaldırmış; Malcolm X ve Martin Luthr King, Jr. çoktan öldürülmüş bla bla bla… Yıl 1974. Ali, ünlü Rumble in the Jungle maçına katılmak üzere Zaire’ye gider. Bunca yıl afro-amerikanların haklarını savunmak adına kendince çaba göstermiş biri olarak ilk kez Afrika’yı görmenin heyecanı içinde olan Ali, antrenman için kendini sokağa atar ve koşmaya başlar. Korumalar eşliğinde bir süre koştuktan sonra ara sokaklara dalıp korumaları eker. Bu arada farkında olmadan yıldızlı otel konforunun dışına taşmış ve Afrika gerçeğiyle karşılaşmıştır. Sokaklarda ABD’de göremeyeceği cinsten çarpık yapılar, çarpık insanlar… Halk, onunla birlikte koşmaya başlar; ona kendi dillerinde bir şeyler söyleyip sevgi gösterisinde bulunur. Bu sırada arkadan sakince kalın sesli bir üflemeli çalmaya başlar. Ardından ritm, ardından çello… kalın tonlardan incelere doğru ağır ağır ilerler notalar… Ali koşar; Salif Keita yanık sesiyle girer “tumara, onli tumara”** diye… Ali koşar, Zaireliler koşar… Ali duvarda çizilmiş resimleri görür: Muhammed Ali boks eldivenleri ile… Muhammed Ali dağlardan tepelerden büyük; füzeler üstüne düşüyor, füzeler eli kadar… Muhammed Ali yumruğuyla tankı parçalıyor… Zairelilerin kahramanı Muhammed Ali… Zairelilerin sesi Keita… Afrika’nın acılarının sesi…

Bu filmin güzelliğine ek olarak, Will Smith’e olan önyargımı yıkmakla kalmamış, sevgi beslememe sebep olmuştur. Çocukluğumda TRT’de çıkan bir haber üzerine babamın “Aaaaa, Muhammed Ali müthiştir; danseder gibi boks yapar.” deyişiyle başlayan, olimpiyat ateşini yakışı sırasındaki onurlu hali ile sevgiye dönüşen merakım, o dillere destan ring halini defalarca izleyip boks gibi kınadığım bir şiddet zımbırtısının seyrine doyamama hali yaratmışken bende, Will Smith’in 1 senelik çalışma sonucunda Muhammed Ali’nin kelebek gibi uçup arı gibi sokmasını nasıl da harika canlandırdığını görünce müthiş bir doyuma dönüştü. Yine aynı Will Smith, Salif Keita Tomorrow şarkısını söyleyip, az önce anlattığım olağanüstü kareler ile Afrika’yı dillendirirken Micheal Mann, Muhammed Ali’nin Afrika’ya ilk kez giden, kendini bilinçli sanan şimarık bir Amerikalı’nın yaşamış olması muhtemel travmayı, eblek mimikleri ile şahane anlatmış. ALİ BUMAYE!

















* (Muhammed Ali’nin “Kelebek gibi uçarım, arı gibi sokarım” derken 15 yaşında bir delikanlı edası takındığını hiç sanmam…)

**Tomorrow
Salif Keita

tomorrow,only tomorrow


Sajo jon te i fe,Ousmane ko ka bi
fe ka bife koniete ka le te sigi
Sajo jon te i fe malienw
ko ko u bi fe ko u bi fe ko ni e te ko ulu te sigi
mogo ma taa folo kanaa
saya ma son nene ma an sayakera nene balidi


tomorrow,only tomorrow
Sajo see you tomorrow (refrain)


sajo jon te i fe Fatoumata
ko o ka bi fe ka bi fe kono ete ka le te sigi
Sajo jon te i fe BâOumouko
ka bi fe ka bi fe ko ni ete ka le te sigi
mogomataa folo kanaa say mason nenema an
mogo mataa folo kanaa
saya mason nenema an saya kera nenebali ye


tomorrow see you tomorrow,
sajo see you tomorrow


by Gand