TOTAL FUTBOL!

Bilgi onu kazandigimiz kosullara baglidir derdi Engels. Basari recetesi de ayni sekildedir. Tüm takimlarin belirli bir dizilim ya da oyun felsefesi ile oynadigi yerde basariya kosacak olan bunlardan farkli bir sistem ile sahaya cikacak olan takimdir. Haliyle o takimin sistemi/farki sadece her takimin ayni formatta oynadigi zaman basariyi garanti edecektir. Dolayisiyla burada olmasi gereken ya da basarili olarak adlandirilan her sistem/dizilim/felsefe sahip oldugu kosullara göre degiskenlik gösterecektir. Her yerde ve her kosulda dogru sistem/dizilis/oyun felsefesi yoktur ve bu yüzden eldeki mevcut kadro ve bu kadronun oynadigi ligin genel yapisina en uygun olan en dogru sistemdir. Türkiye Süper Liginde Barcelona olabilirsiniz belki ama sürüyle Hiddink Chelseasi de sizi bekleyebilir. O zaman Barca olmak pek bir ise yaramayabilir.

Barcelona, diger bütün takimlardan gecen sezon daha iyiydi ve modern bir futbol sistemi ya da daha dogru ifade ile "total futbol" ile sahada yer aldilar. Herkesin kendisi oldugu yerde Kral oydu lakin rakibin kosullarina göre kendisine yeni bir oyun plani kuran Hiddink'in Chelsea'si Barcayi oynatmaz iken oynattigi sistemin de gecerli oldugu zaman dilimi belki sadece Barcelona oyun yapisinin oldugu yerdir. Dolayisiyla sistemin kendisini varedecegi kosullarindan bagimsiz bir degerlendirmesi/sevinci/degeri olamayacagi asikardir ve tüm bunlara ragmen Galatasaraya Rijkaard'in oynatayacagi söylenilen futbol felsefesinin kabaca bir degerlendirmesi yapabiliriz sanirim.




Ben ne kadar kabaca yaparsam yapayim Mehmet Demirkol kabaligina maalasef ulasamam. 4-3-3 diye tek ve özel bir sistem yoktur. Bu diziliş 4-5-1’in hücum varyasyonudur. Sistemin adı ancak 4-3-3/4-5-1 varyasyonu olabilir gibi muhtesem bir Mehmet Demirkol aciklamasi söz konusudur. Insan inanamiyor bu yaziya. Rijkaard'in Galatasaray takiminda uygulamaya gecirecegi 4-3-3 ya da Total Futbol, 4-5-1 varyasyonu mudur yoksa blogun tepesinde sürekli gördügünüz, 1999 yilinda gecen yüzyilin teknik direktörü secilmis Rinus Michels'in Ajax'in basina gectigi altmisli yillarin ortasindan günümüze kadar ulasan ve futbolla biraz iliskisi olan her insanin haberdar oldugu cok baska bir oyun felsefesi midir ? Total Futbol her seyden önce bir dizilim degil italyanlarin Catenacchio'su gibi futbol ideolojisidir. Dizilim ise sistem degildir. Gecen yillarda Schalke, Porto, Chelsea ve daha pek cok takim 4-3-3 ile sahaya ciksa da birbirlerinden cok farkli bir oyun felsefesine sahip idi. Sistem degil de saf dizilis degerlendirmesi olsa dahi 4-3-3'den daha kidemli Piramit- WM-WW-4-2-4 filan olmasi gerekir böyle bir dizilim yoktur demek icin.. Teknik adamin sahaya oyunculari konumlandirisi dizilimi dogurur iken önceden belirlenmis olan oyun stratejisi ve buna bagli her futbolcusuna verdigi görev ile beraber bu oyuncularin niteligi de sistemi olusturur. Mevzubahis konu Hollandali teknik adam Rijkaard oldugu zaman Total Futbol ve Hollanda iliskisi kacinilmaz olarak ortaya cikiyor.



Rinus Michels, Johann Cruyff ve Total futbol öncesi ne Hollanda ne de Ajax takiminin uluslararasi bir basarisi mevcuttu. Yoktular bu arenada.. Hatta 1949 ile 1955 yillari arasinda Hollanda Milli takimi yaptigi yirmi yedi karsilasmanin sadece ikisini ancak kazanabiliyordu. Hollanda milli takimi o güne kadar hicbir önemli turnuvaya katilim gösteremez iken kulup takimlarinin da kayda deger basarisinin olmadigi zamanlarda Ajax'in kapisindan 1965 yilinda iceriye iki adam girer ve Hollanda futbolu köklü bir degisiklik yasar. O gün baslayan futbol devrimi gectigimiz mayis ayinda oynanilan Sampiyonlar Ligi Finalindeki Barcelonad'a vucut bulan futbol anlayisina kadar sürer.. Bu önemli iki sahsiyetten birisi devrimci bir futbol adami ve Total Futbol felsefesinin futbolculuk döneminde iken hocasi olan Jack Reynolds ile beraber mucidi olacak olan Rinus Michels'dir, digeri ise annesinin temizlikci olarak calistigi kulube oyuncu olarak gelen Johann Cruyff. Cruyff, Michels'in bu alisilmadik oyun sisteminin dogumunda yer alip bugüne kadar yasamasinin nedenidir. Hagi'nin okudugum milyon röportajinda etkilendigi teknik adamlar arasinda bir kere Terim'in ismini gecirmez iken sürekli andigi tek isimdir Sari Fare. Oyunculuk ve Teknik adamligi bir tuttugunuzda gecen yüzyilin tartismasiz en büyük futbol adamidir bana göre.




Rijkaard'in Barcelonaya gelmesinin nedeni olan Cruyff 90'li yillardan itibaren Barcelonayi Total futbolun laboratuvari haline getirip bu güzel günlerin yasanmasinda büyük emegi olan insanogludur. Cruyff, Ajax Klubüne girisinden yaklasik on yil sonra oradan ayrilirken geride 6 Hollanda Ligi Sampiyonlugu, 4 Hollanda Kupasi ve 1971-72-73 olmak üzere üst üste üc kez de Sampiyon Klupler Kupasi birakmasi bir yana Rinus Michels yönetimi altinda Hollanda ile 1974 Dünya Kupasi Finalinde de sahnede yer alacakti. Bu basarilarin temelinde Michels'in icadi olan total futbol felsefesi yattigindan olsa gerek bugün hala bu oyun anlayisina Hollandalilar din gibi tutkuyla sarilmis durumdadirlar. Hollandalilari futbol sahnesine cikarip bugün dahi orada bulunmasini saglayan futbol devrimidir. Peki nedir bu Total Futbol ya da gercekten bizimkilerin hafifsedigi gibi 4-5-1'in hucum varyasyonu mudur ? Baska acidan bu futbolun diger bir tutkulu savunucusu Van Gaal, bu kadar kolay bir sistemi Bayern Münih takimina uygulatmaktan neden son anda vazgecmistir ve Ribery'i 10 numara oynatacagi klasik bir 4-4-2'ye gecis yapmistir ? Öyle ki Van Gaal'in tutkusu da hafifsenecek gibi degildir zira Rummenige ile pazarliga oturdugunda millet para konusur iken Van Gaal üc orta saha üc hucumcu oynatirim diye bastan resti cekiyordu. Lakin gecmisinde direttigi oyun felsefesi yüzünden dibi görmüs olan deneyimli teknik adam ilk paragrafda yazilanlarin icerigini yasayarak kavramis olsa gerek bir dönüs gerceklestirdi. Yine de Hollandalilarin bu tutkusunun temellerine inmek icin biraz gerilere gitmek gerekir..



1950'lere.. o ünlü Macar takiminin basari recetesi 4-2-4 dizilimin sahip oldugu futbol anlayisinin Michels tarafindan biraz daha ileriye götürülmüs halidir bahsedilen. Total Futbol, dönem itibari ile Sürgü ve Beton savunma felsefelerin ayyuka ciktigi dönemde futbola estetigin ve güzelligin yeniden kazandirilmasinin adidir. 1972 Ajax-Inter finali, kötülere karsi iyilerin kazanmasi, Total Futbolun Catenacchio karsisindaki zaferidir. Sistemin öncülü sayilan Macar 4-2-4 sisteminde orta sahada yer alan merkez ikili takim savunma yaptigi vakit geriye cekilip altili bir savunma hatti olusturur iken takim hucum yaptigi zaman ise ileride altili bir hucum organizasyonu ile mac icerisinde dönüsüm sagliyordu. Bunu oyuncularin bir kismina asiri yüklenilmesi gerekcesi ile yeterli bulmayan Michels, her oyuncunun hem savunma hem de hucum yapabildigi, harcanilan enerjinin takimdaki oyunculara öncülü sayilan Macar sosyalist sisteminden daha esit bir sekilde dagitildigi ve o günlerde oldukca yeni olan takim halinde presin ve ayni zamanda da takim halinde savunmanin/hucumun dogmasina neden olacak Total Futbolu gün isigina cikariyordu. Saha icerisinde gezgin bir anlayis ile yer alan oyuncularin sürekli pozisyonunu kaybetmesi ile her oyuncunun her pozisyonda oynama zorunlulugu da kendiliginden doguyordu. En iyi savunmanin da en iyi hucum oldugu ilk kez burada söylenmeye baslanmistir. Calisilmis organizasyonlar esliginde top rakipte iken rakibe bos alan birakmayacak ölcüde saha ici dolasimin/presin yani sira topa sahip olduklarinda ise dizilimin de etkisiyle enlemesine ve boylamasina olabilecek en genis alana yayilarak kollektif futbolu tüm dünyaya armagan ediyorlardi. "bos alan" bu sistemin hedefidir. Top sizde degil iken rakibe oynayacak bos alan birakmayacaksiniz ve topa sahip oldugunuzda sürekli bos alan yaratma pesinde cesitli taktikler uygulanacaktir. Toplu halde pres, hucum ve savunma gibi yenilikler kazandirmasinin yani sira oyuncunun her daim kendisinin disinda kalan her oyuncuya dikkat kesilmesi ile bireysel futbol yeteneginin disinda oyuncunun sistem egitiminden gecirilip belirli bir oyun zekasi kazandirilmasi da zaruri hal aliyordu. Cruyff'a göre teknik direktör Michels, sag acigin ne yapmasi gerektigini anlatirken sol bekin dalma hakki yoktur diyerek totali özetliyordu bir bakima.. Zira mesele beraber oynadiginiz oyuncunun bir sonraki hamlesine göre kendinizi konumlandirmanizla da biraz ilgilidir. Iste bu yüzden alt yapidan belirli bir organizsayon ile -ajax,barca- yukari futbolcu tasiyamiyorsaniz isiniz biraz da uzun bir zamana kalmis demektir..

Bu oyun anlayisi baz alindiginda oyuncularin taktiksel anlamda gelismis olmasi yeteneklerinden daha fazla önemlidir. Dünyanin en yetenekli oyuncularini bir araya toplasiniz dahi sistemin islerliligi oyuncularin yeteneginden ziyade takimin birbirlerine olan uyumu, birbirlerini ne kadar iyi tanidigina ve oyuncularin taktisel gelismisligine baglidir. Barcelonanin alt yapidan cikardigi ve bu futbol felsefesi temelinde yetisen genclerin fazlaligi da aslinda bocalama yasamadan kisa vadede basari icin zorunluluktur. Biraz da bu yüzden Rijkaard gittigi her kulup takiminda ilk devre cuvallamis, Barcelona gibi bir klubu dahi küme düsme potasina sokacak kadar geriletmistir o güzel 2000 Avrupa Sampiyonasi performansi sonrasi.. Bu sistemin Michels ile beraber iki numarali adami Cruyff arkada olmasa bugün de Rijkaard burada olmazdi. En az Rijkaard kadar etkili olan gecmisin efsanesi güzel iki numara Neeskens'in de oldugu, finale kadar 14 gol atip 1 gol yedigi- o da kendi kalesine- unutulmaz 74 dünya kupasindan "total futbol" görüntüleri asagidadir..



Gecmisden bugüne evrim gecirip degisime ugrasa da bu felsefe ile oynatilan takimlardaki ortak paydalar hala kendisini koruyor. 1974 Dünya Kupasi Finalinde Almanlar, henüz daha topa dokunamadan birbiri ardina yapilan 14 pas sonucu gerceklesen pozisyon sonrasi Neeskens'in gole cevirecegi penalti atisi ile cezalandiriliyorlardi. 1973 Sampiyon Klupler Kupasinda Juventus karsisinda Ajax dördüncü dakikada golü buluyor, Barca'nin Man U karsisinda gecen sene 9.dakikada golü bulmasi gibi.. Hem 73'de Ajax ve ayni zamanda bugünlerin Barcelona'si finallerde denk takimlar karsisinda geride kalan süre boyunca rakibe topu göstermeyip karsi tarafi cileden cikarmasi nedeniyle birbirleriyle örtüsüyorlardi. Rijkaard, o zor günleri atlattiktan sonra ezeli rakibi Real Madrid'i 2005 yilinda yener iken Eksi Sözlükte biz su yorumu yapiyorduk: Topu rakibine vermiyor Barca.

Ikinci bir top gerekir, uzay futbolu, bunlar kendisi de anlamiyor ne oynadiklarindan ziyade gecmisten gelen bir gelenegin yarattigidir topa sahip olma lüksü. Cok yönlü oyuncularin sürekli yer degistirmesi ile adam adama savunma karsisinda her daim bosa cikan fazladan bir adama sahip olabilen, alan savunmasinda ise oyunu olabilecek en genis alanda oynamalarindan dogan saha hakimiyeti nedeniyle de oyun kuracak boslugu mutlaka yakalip size topu vermiyorlar. Barcelonanin kurdugu ücgenlerin cözülemezliginin nedeni Iniesta'nin topu igne deliginden gecirip bosluga akitmasi oldugu kadar altmisli yillarda belirlenmis total futbol felsefesinin prensipi olan her oyuncunun her pozisyonda oynamasi nedeniyle forvetin orta saha oyuncusuna dönüsüp blogunuzda/ücgeninizde yer almasidir da. Biraz daha yakindan bakmak icin sizi borges blogunda islenilen su amatör isi analize dogru yönlendirelim..

Hiz, bu oyunun temel prensibidir. Her seyin üzerindedir. Hiz, temel ihtiyac olan bosluga acilan penceredir. Hizli olursaniz bosluk yakalayabilir ve rakibe bos alan vermezsiniz. Yerden paslasmanin , sürekli pas trafigi icerisinde olunmasinin nedeni hizin üretimi icin gereklidir. Ajax'in Total futbol ile sayisiz kupalar kazandigi dönemin oyuncusu Barry Hulshoff, sadece hizdan bahseder.. "Biz Cruyff ile sadece hiz üzerinde tartisiyorduk. Hizin oyuncular tarafindan üretimi, Hiza ulasmak, Hizin organize edilmesi." Her oyuncu birbirlerinden farkli futbolcularin olusturdugu birden fazla bloga cok yönlülügü nedeniyle üyedir. Her blokun pas trafiginin ezbere alinmasi icin beraber calisma, birliktelik, uyum kacinilmazdir. Hepsinin hedefi hizlanma, hizin üretimidir. Barcelonali oyuncular, Ugur Meleke de beni affetsin ama daha yetenekli olduklari icin degil daha uyumlu, daha hizli olduklari icin durdurulamadilar..





Toplamda, Total Futbolun alt yapida organize edilmedigi sürece onbir insanin uyumu saglanasiya kadar olan sürede basarisizligi kacinilmazdir. Gecmisin duragan futbolunda sadece Cruyff'un bu futbol felsefesine hakim olmasi tüm takima yetebilir iken günümüz futbolunda bu ihtimal pek yoktur. Oyuncularin toplam yeteneginin disinda birlikteligin dogurdugu bir güctür total futbol. Beraber gecirilecek zaman dilimin ölümcül anlami vardir. Bu sabrin en azindan o kötü sürecin ardindan cikacak catlak sesler sonrasi yönetimde olmayacagini cok iyi biliyorum. Ülke futbolu basinin cikardigi sesin sekillendirdigi taraftar ve ona kayitsiz kalamayan yönetimlerin icraatleri ile yönetiliyor.Tüm bunlari alt alta topladigimizda Rijkaard ya baska bir futbol felsefesini ilk paragraf dolayinda hayata gecirecektir ilerleyen zaman icerisinde ya da her zaman olan kendisini yine varedecektir..

1974 yilinda finalde Almanya ve Hollanda karsilasir iken bu bir bakima Total Futbol ile Total disiplinin savasimi olarak tarihe gecmistir. Biz bu final macinin kazanan tarafinin ekmegini yedik uzunca bir süre. Alman tarafinin isi disiplinli olmaktir. Taktik kelimesi daha düne kadar Almanlarda "hakaret" anlamina geliyordu. 54 mucizesinin yasayan insanlarinin röportajlarinda bir kez olsun taktigin konusulmadigindan dem vurulur ama tarihin en basarili takimlarindan Macaristan'i durdurmayi yine de basarmislardir. 74'de durum cok farkli degildi. Berti Vogts'a tüm mac boyunca ne yapmasi gerektigini iki kelime ile özetlemistir Helmut Schön: Cruyff'a yapis.! Vogts'un bu disiplinli bir sekilde basit olani uygulamasi sonucu kupa kazanilmistir. O Helmut Schön'ün asistani olan Jupp Derwall'i Galatasaray takimin basina getirerek bir devrim gerceklestirmistir. Derwall'den yaklasik 20 yil sonra bu sefer Derwall'in rakibi olan Hollandalilarin oyun felsefesine sariliyoruz.. Demem odur ki oyuncuya yapismak yani Vogts'un Cruyff'u durdurmasi kotarilabilir bir is iken onbir insanin birlikte olusturdugu bir kareografi cok da kolay degildir. Total Disiplin sinavindan basariyla gecen Galatasarayin Total Futbol ile imtihani nasil olacak hep birlikte görecegiz..


by Borges